Jacob Waben (ca. 1575 – ca. 1641), Portret van Eva Ment,
olieverf op paneel, 132,5 x 98,2 cm, niet gesigneerd, 1627, Westfries Museum, Hoorn.
Dit portret is het pendant van het door Jacob Waben gesigneerde en 1627 gedateerde portret van Jan Pietersz. Coen, met dezelfde afmetingen, eveneens in het Westfries Museum.
Er bestaat een latere kopie van Eva Ment van Jacob Waben, gesigneerd en gedateerd 1631, met iets andere afmetingen (121,9 x 94,6 cm).
Conditie
Achterkant
Het paneel bestaat uit vier verticale eikenhouten planken, drie brede en een smalle. Alle planken zijn van goed kwartiers gezaagd eikenhout. De naden zijn gelijmd met een vlakke verbinding. Het paneel heeft afschuiningen langs alle vier de zijden. Het paneel is mooi vlak.
De achterkant vertoont een historie van ingrepen om de naden te herlijmen en te verstevigen.
Linksboven zit een ongelijk gelijmde verticale barst van ca. 26 cm lengte.
Linksboven op de hoek is het hout wat afgesplinterd.
Hier en daar zitten wat oude houtwormgaatjes.
Voorkant
Langs alle vier de randen is de verf relatief donker. Ofwel de verf is hier verdonkerd doordat de lijst de verf hier heeft afgedekt (olieverf verdonkert bij afwezigheid van licht), ofwel is de verf binnen de lijst verbleekt (en die indruk geeft het) en tonen de randen de min of meer originele kleur. Een combinatie van beide ligt voor de hand. Het zou aantonen dat de japon donkerder, verzadigder blauw is geweest en het gordijn donkerder, verzadigder groen.
De naden zijn in het verleden geheel of gedeeltelijk herlijmd, waarbij er iets niveauverschil is ontstaan.
Zowel aan de boven- als onderkant zit een kale rand. Hier loopt de verf- en preparatielaag niet door tot de rand van het paneel, maar eindigt er in een baard (opstaande rand). Links en rechts van deze strip lopen grondering en verf wel door tot de paneelrand. Dit komt op meerdere panelen van Jacob Waben voor. Tijdens het preparatie- en schilderproces is het paneel kennelijk gevat geweest in een houten vatting boven en onder, allicht om het paneel recht te houten zolang het nog niet zat ingelijst.
In de hoek linksboven is wat op de nerf opstaande verf, evenals rechtsboven en aan de linkerrand in de waaier van pauwenveren. Ter hoogte van de buik is de verf enigszins sleets. Er zitten een paar kleine lacunes in de verflaag. Met name rechtsboven is sprake van veel (erg) klein verfverlies doordat de verf van de nerf is afgesprongen.
Over de naden zitten retouches. Ook over de barst zitten retouches. In het wit van de kraag en in het inkarnaat van de linkerhand zijn de retouches wit uitgeslagen, elders zijn ze verdonkerd. Met name rechtsboven zitten veel kleine verdonkerde retouches op de nerf, om klein verfverlies te maskeren. Over het hele schilderij verspreid zitten talrijke verkleurde retouches. De retouches zijn niet erg secuur aangebracht, en wellicht liggen ze dan ook deels over originele verf heen.
In de dunner geschilderde lichte delen in de achtergrond boven schemert de nerf enigszins donker door de transparant geworden verflagen heen.
De vernis is erg vergeeld en is onregelmatig van glans. Bovendien is de vernis gecrepeerd waardoor deze zijn transparantie heeft verloren, wat met name tot uiting komt in de donkere delen, die hierdoor hun diepte hebben verloren.
Restauratie
Tijdens de behandeling is het paneel zoveel mogelijk gevat geweest in aluminium profielen boven en onder, om te voorkomen dat het paneel krom zou kunnen gedurende de tijd dat het schilderij is uitgelijst voor de behandeling.
Waar nodig is de verf vlak- en vastgezet.
De naden en barsten zijn gecontroleerd op loszitten, maar bleken overal nog vast te zitten.
De vernis en retouches zijn afgenomen.
Doordat de gele vernis een ‘verbindende’ factor had, is na vernisafname meer zichtbaar dat de dun geschilderde blauwen in de jurk nogal gesleten zijn en hier en daar geen gesloten laag meer vormen.
Het blauw in de jurk blijkt blauwer dan verwacht. Van zichzelf heeft het blauw al een groenige toon, waardoor na het afnemen de gele vernis (waardoor de kleur nog meer in het groene spectrum werd getrokken) veel meer tot zijn recht komt als blauw.
Het ongelijk gelijmde stukje paneel rechtsboven bleek nogal storend. De oude verlijming is daarom losgehaald en de barst is daarna opnieuw gelijmd, egaal in het vlak. Het beschadigde hoekje rechtsboven is aangevuld.
De lacunes zijn gevuld, oude vullingen zijn bijgewerkt.
De vullingen en overige verflacunes zijn geretoucheerd. De sleetse en gebroken verflagen in de jurk zijn met een dunne glacis wat gesloten. Ook de meest prominent doorkomende nerven zijn ontstoord.
Als laatste is een slotvernis aangebracht.
Het paneel is weer teruggeplaatst in de lijst.
Over de lijst (niet de originele, maar daterend uit 1650/1670, maar wel voor dit schilderij gemaakt, evenals die om het portret van Coen), bestaat discussie over de vraag of de decoratie van zaad is of van roggenvel. Dit is in onderzoek.
